Leishmania Hastalığı

Leishmania Hastalığı

Leishmania hastalığı, Leishmania protozoal enfeksiyonu olarak da bilinen bir hastalıktır. Hastalığın kaynağı, dış ortamda yaşayan ve dışkılarıyla çevreye dağılan sinek türleridir. Sinek tarafından yapılan ısırıklar sonucunda insanlar ve köpekler bu hastalığa yakalanabilirler.

Bu hastalık, ısırık sonucunda bulaşan enfeksiyonlardan oluşur ve ciddi hastalık belirtileri gösterebilir. Hastalığın belirtileri arasında ateş, yorgunluk, iştahsızlık ve halsizlik vardır. Ayrıca, köpeklerde böbrek yetmezliği ve kanamalar da görülebilir. Leishmania hastalığının teşhisi için köpekte kanda veya karaciğer biyopsisi ile yapılan testler kullanılır. Hastalığın tedavisi için, ilaçlar veya beslenme önerileri tarafından sağlanır.

Leishmania Nedir?

Leishmaniasise halk arasında şark çıbanı da denmektedir. Hala dünyada en çok göz ardı edilmiş hastalıklardan biridir. Başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere toplumun en yoksul kesimlerini etkilemektedir. Dünya çapında 350 milyon kişi leishmania hastalığı riski altındadır. Her yıl ayrıca yaklaşık 2 milyon yeni vaka kaydedilmektedir.

Son on yılda leishmania hastalığında tanı, tedavi ve önlenmesinde önemli bilimsel atılımlar yapılmış, tedavi/korunmada önemli rol oynayan ilaçların fiyatları makul seviyelere çekilmiştir. Bu gelişmeler sürekli ulusal ve bölgesel kontrol programlarının uygulanmasını kolaylaştırmış olsa da hala tam olarak uygulanan kontrol programları yoktur ve küresel leishmania bağlantılı ölüm ve hastalık oranları endişe vericidir ve artan bir eğilim göstermektedir.

Köpek leishmania hastalığı, Leishmania cinsinin tek hücreli bir parazitinin neden olduğu ciddi bir hastalıktır. Hastalığın belirtileri karmaşıktır. Köpekler patojenlerle enfekte olduğunda, hastalığın seyri, hastanın genetik geçmişi ve bağışıklık tepkisi dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır. Asemptomatik köpekleri ve klinik semptomları olan köpekleri ayırt etmek önemlidir. Duyarlı hayvanlarda enfeksiyon birden fazla bölgeye yayılabilir. Daha sonraki aşamalarda çeşitli organ ve sistemler (böbrekler, karaciğer, eklemler, gastrointestinal sistem vb.) etkilenebilir. Çoklu organ yetmezliği tanıyı zorlaştırır ve tedaviyi neredeyse imkansız hale getirir.

Parazit Yaşam Döngüsü

Köpeklerde, bu parazit kanda, deride ve iç organlarda bulunan özel bir beyaz kan hücresi sınıfında yaşar ve ayrıca köpeğin merkezi sinir sisteminin kemik iliğinde, eklemlerinde ve kan damarlarında yaşayabilir. Meyve sineği adı verilen bir tür, enfekte bir köpeği ısırdığında, derisindeki kandan paraziti (leishmania) kapar. Sivrisineğin midesindeki enfekte hücreler daha sonra patlayarak şekil değiştiren ve büyüyen parazitleri serbest bırakır.

Uzatılmış bir morfolojiye sahip olan bu yeni parazitler sivrisineğin midesinde yüzerek bağırsak duvarına tutunurlar. Üreme, sivrisineğin sindirim sistemi kısa sürede bu parazitlerle dolana kadar ikiye bölünerek gerçekleşir. Dişi sivrisinek başka bir hayvanı ısırdığı anda sindirim sistemindeki parazitler kan yoluyla köpeğin derisine ulaşır. Bu olduğunda, köpeğin derisinde, ısırık bölgesinin yakınında küçük bir lezyonlar görünebilir. Burada parazit, hayvanın kanındaki makrofajları başarılı bir şekilde kolonize eder ve morfolojik değişikliklerle onları orijinal yuvarlak şekline döndürür. Bağışıklık giderek azalırken parazit köpeklerimizin kanına ve iç organlarına dağılır.

Leishmaniasis Bulaştıran Tatarcık Sınıfları

İspanya topraklarında bir düzineden fazla tatarcık türü vardır, ancak bunlardan yalnızca ikisi, P. perniciosus ve P. ariasi, leishmania hastalığını bulaştırabilir. Üstelik bu sivrisineklerin sadece dişileri hastalığın taşıyıcılarıdır. Bu sineklerin hem erkekleri hem de dişileri bitki özü ve yaprak nektarı ile beslenebilir. Ancak sadece dişileri kanla da beslenir. Bunun nedeni dişilerin yumurtlamak ve üremek için kana ihtiyaç duymasıdır. Kan emdikten yaklaşık yedi gün sonra, her dişi organik madde açısından zengin nemli toprağa yaklaşık 100 yumurta bırakabilir.

 

Leishmanianın Semptomları

Bilindiği üzere, vektör tatarcığın kan emdiği yerden etkenin tek kamçılı formları vücuda girer ve makrofajlar tarafından üst forma dönüşür. Bu üst form, bir köpeğin derisine yerleştikten sonra enfeksiyon farklı yollarla devam edebilir. Bazen doğuştan gelen bağışıklık sistemi devreye girip, patojeni hızlı bir şekilde lokal olarak yok eder. Lenfoid organlarda, ciltte ve gözde pek çok belirti meydana gelir ve bu semptomlar çoğunlukla aynı anda görülür. Klinik semptomları gösteren veya hiçbir semptom göstermeden kontrolsüz şekilde yayılan bir enfeksiyon da meydana gelebilir.

Etkenle karşılaşmış bir köpekte hangi immun yanıtın oluşacağı henüz tam olarak bilinmemektedir. Bunun sebebi büyük ihtimalle, genetik bazı faktörlerin de önemi olmasıdır. Bazı köpek ırklarında leishmania hastalığı hiç gözükmezken örneğim Ibizan Hound, bazı ırklar hastalığa daha yatkındır. Bu yatkın ırklara örnek olarak Boxer, Cocker Spaniel, Rottweiler ve Alman Çoban Köpeğini verebiliriz.

Bulaşma riskleri

Köpekler korunmasızsa, köpek leishmaniasis bulaşıcıdır ve risk %3-18 arasında değişir. Tabii köpeğiniz kırsalda veya bir şehrin yakınında, ayrıca sıcak bir bölgede yaşıyorsa ve hava karardıktan sonra evin dışında kalıyorsa risk artar. Leishmania hastalığı taşıyan sivrisineklerin ısırması çok önemli olduğundan köpekten köpeğe bulaşma mümkün değildir.

Tek Bulaşma Yolu Tatarcıklar mı?

Köpeklerde dişi tatarcık tarafından ısırılmuş olmak, leishmaniasisin bulaşmasının bilinen tek sebebi olsa da insanlarda leishmaniaslı kanın bulaştığı enjektörlerin kullanılması yoluyla da bulaşma görülmüştür. Bu nedenle bulaşma şekli kandan kana da olduğunu söylemek mümkündür.

Yılın en riskli zamanları

Köpeklerde leishmaniasis bulaşıcıdır ve sivrisineklerin ısırması kanalıyla bulaşır. Sıcaklığın başladığı zamanlarda, yani ortalama olarak Mayıs ayından itibaren ortaya çıkmaya başlar ve eylül ayında genelde sona erer. Ancak sıcaklık yıl içerisinde uzarsa ekim ayına kadar ulaşabilir. Soğuk kış mevsiminde sivrisineklerin larva aşamasında kaldıklarından, hangi mevsimde olursak olalım, risk yoktur denemez.

Tatarcık Sivrisineklerinin Görünümü

Tatarcık sinekleri nispeten küçük sivrisineklerdir. Boyları 2,5-3 milimetre arasında değişen iki kanatları vardır. Diğer sivrisinek türleri gibi uçarken ses çıkarmazlar, vızıltı yapmazlar.

Tatarcık sineklerin renkleri açık saman renginden koyu kahverengiye kadar değişebilmektedir. Isıracakları zaman kanatlarını köpeğin vücudunun üzerinde kaldırıp zıplamalarıyla ayırt edilirler. İnsanları da ısırdıklarında aynı şekilde görünürler. Hassas bünyeli ya da alerjik kişilerde bu sineklerin ısırıkları, kaşıntıya hatta daha güçlü reaksiyonlara sebep olabilir.

Tatarcıkların Yaşam Alanları

Bu sinekler genelde gündüzleri görülmezler. Bunun sebebi çatlak, delik ve yarıklarda gizlenmeleri ve karanlık olmasını beklemeleridir. Köpeklere leishmaniasis bulaştıran sinekler kumsal alanlarda yaşayamazlar. Yaşam alanları genelde park ve bahçeler gibi ağaçların olduğu kırsal alanlardır. Ancak çoğalabilmek için nemli yerler olmalıdır.

Tatarcıkların Yaşam Döngüleri

Larvalar, yumurtlama gerçekleştikten sonra yaklaşık bir haftada yumurtadan çıkarlar. Pupalar oluşmadan dört larva evresinden daha geçerler. Yumurtadan tamamen çıktıktan on gün kadar sonra olgunluğa ulaşabilirler. Yani yumurtlamadan itibaren yetişkinliğe kadar olan döngüleri yaklaşık iki ay kadar sürer.

Bir Dişinin Kaç Kez Sokması Hastalığa Sebep olur?

Dişi tatarcıklar genelde ölmeden önce 3-4 defa ısırır. Yumurtalarını dölleyebilmek için gereken şey budur. 3-4 sefer tatarcıkların doğmalarını garanti eder. Enfekte bir dişi sinek ömrü boyunca yaklaşık 3 köpeğe hastalık bulaştırabilir.

Leishmania Hastalığının Önemi

Köpek gibi insanlara yakın bir hayvandan insanlara da bulaşabilen bir hastalık olduğundan, leishmania aslında göz ardı edilmemesi gereken bir hastalıktır. İnsan sağlığına olan etkisinin haricinde, köpekleriniz için de oldukça ciddi bir hastalıktır. Tedavi edilmiş olan köpeklerde bu hastalık taşıyıcı olarak devam eder. Bu da köpeğinizin çevresinde bulunan tüm köpekler için de tehlike arz eder.

Ölüm Sebebi Olarak Leishmaniasis

Leishmaniasis görülen bir köpekte yeterli özen gösterilmezse ve yeterli tedaviyle gerekli gözetim sağlamazsa, enfekte olmuş çok sayıdaki köpeğin ölümüne neden olmuş bir hastalıktır. Tedavisi ayrıca çok zor bir hastalıktır. Hastalığın ilerleme derecesine ve evresine göre köpeğiniz için uyutma önerilebilir.

Leishmaniadan Korunma

Leishmaniasisten korunmak için en önemli nokta enfeksiyondan kaçınmakla mümkündür.

Enfeksiyondan kaçınmak leishmaniadan korunmak için ana hattır. Bu nedenle köpeğinize uygulanan dış parazit ilacının bu sinekler için öldürücü etkisi olmasının yanı sıra itici etkisi olması da gerekir. İtici etkili dış parazit uygulaması sayesinde tatarcık sinekleri henüz köpeğinizi ısırmadan, dolayısıyla hastalık bulaşmadan uzaklaşır.

Ayrıca köpekler için özel olarak tasarlanan Leishmania tasmalarıyla da hastalıktan korunmasını sağlayabilirsiniz. Özellikle yukarda yazılan tarzda kırsal bölgelerde yaşıyorsanız köpeğiniz daha fazla risk altındadır. Bu da hastalık bulaşmadan önleminizi almanız gerektiği anlamına gelir.

Hastalık Durumunda Tedavi

Köpeğiniz bu hastalığın klasik semptomlarını gösteriyorsa onu hemen bir veterinere götürerek leishmaniasis olup olmadığını anlayabilmek için seroloji ve diğer testler yapılmalıdır. Hastalık henüz erken evrelerdeyken tedavi başlarsa daha başarılı olur.

Ancak daha önce belirttiğimiz gibi, tedavisi ne yazık ki onu iyileştirmeyecektir. Sadece belirtileri ortadan kaldırır. Köpeğinizde ileride nüksetmesini engellemez. Bu sebeple dikkatli şekilde ömür boyu gözlemlemek önemlidir. Yılda bir defa veterinere götürerek check up yaptırmak faydalı olur.

Sürece geldiğinizde, uygun görülen ilaçlarla tedavisi birkaç hafta kadar uygulanır. Ancak parazit köpeğinizin içinde kalacağından, hastalık semptomları birkaç kez görülür. Her defasında tedavinin tekrarlanması gerekir. En yaygın şekilde kullanılan ilaçları, enjeksiyon yoluyla köpeğinize uygulanacak olan antimon bileşikleridir. Günümüzde ağız yoluyla verilen bazı ilaçlar da bulunur. Fakat hangi yöntemin seçileceği köpeğinizin hastalığının derecesine bağlı olarak karar verilir.

Facebook sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.